مفهوم ربا در معاملات فارکس: چرا حرام است؟

در اصطلاح اسلامی ربا به معنای بیشتر کردن چیزی است که توسط چیزی بدون معادل آن انجام می‌شود. در معاملات مالی، معنای ربا یعنی دریافت پول اضافه نسبت به پولی که قرض داده شده است.

در نظر فقهای اسلامی معاملات ربا حرام است و برخی از فقهای اسلامی بر این عقیده هستند که معاملات فارکس مشابه با معاملات ربا می‌باشند. در نتیجه هر معامله‌ای که در فارکس انجام بگیرد حرام بوده و سود ناشی از آن شرعی نیست.

دلیل حرام بودن ربا در فارکس	توضیح مختصر
سود بدون سرمایه‌گذاری واقعی	در بسیاری از معاملات فارکس، سود بر اساس نوسانات قیمت و نه سرمایه گذاری واقعی به دست می‌آید. این عمل شبیه به ربا است.
معاملات اهرمی و بهره	معاملات اهرمی به معنای استفاده از اعتبار کارگزاری است. اگر این اعتبار همراه با بهره باشد، مصداق ربا خواهد بود.
عدم تطابق با شرایط شرعی معاملات	معاملات فارکس در بسیاری از موارد شرایط شرعی مانند تسلیم عین به عین و وجود معامله واقعی را ندارد.
شرط‌های اضافی و ربوی	برخی معامله‌گران شرط‌هایی را در قراردادها گنجانده‌اند که شبیه به ربا است، مانند شرط دریافت سود بدون ضرر.

مفهوم ربا در اسلام

مفهومی که ربا در اسلام دارد، یعنی هر نوع سود اضافی که شما از طریق معامله و یا قرض دادن پول آن را به دست می‌آورید، بدون اینکه در ازای گرفتن آن پول، کار و یا تلاشی انجام داده باشید. ربا در اسلام به شدت نهی شده و آن را جزو گناهان کبیره به حساب می‌آورند. می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله “چگونه در معاملات فارکس از ربا اجتناب کنیم” مراجعه کنید.

تفاوت بین ربا و سود مشروع

تفاوت بین ربا و سود مشروع در اسلام در مورد نحوه کسب و ماهیت آنها است، یعنی شما پول را به شخصی قرض می‌دهید و بدون انجام دادن کاری، مقدار اضافه‌تری از آن پول را دریافت می‌کنید. سود مشروع سودی است که در ازای انجام کردن کار مشارکت و یا تحمل کردن ریسک در فعالیت‌های اقتصادی آن را به دست می‌آورید

نحوه کسب

ربا به وسیله قرض دادن پول و یا کالا به دست می‌آید که با سود اضافی همراه است و یا ممکن است شما معاملاتی انجام دهید. مقدار سود قطعی که شما بدون توجه کردن به نتیجه فعالیت اقتصادی آن را تضمین می‌کنید که از فرد مقابل دریافت کنید.

سود مشروع به وسیله فعالیت‌های اقتصادی انجام شده به دست می‌آید. ممکن است شما تجارت کنید، در زمینه تولید خدمات و یا سرمایه‌گذاری فعالیت داشته باشید. در سود مشروع، سودی که به دست می‌آورید به نتیجه فعالیت اقتصادی بستگی دارد و ممکن است که این سود با ریسک‌هایی همراه باشد.

ماهیت

ربا یک سود غیرمنصفانه و در واقع استمساری است که وجود آن باعث می‌شود در جامعه بی‌عدالتی و نابرابری ایجاد شود. وجود ربا باعث می‌شود که ثروت از افراد ضعیف جامعه به افراد ثروتمند انتقال پیدا کند.

سود مشروع یک نوع سود عادلانه و منصفانه است. شما در ازای انجام کار که با ریسک‌هایی هم همراه است، سودی به دست می‌آورید. سود مشروع باعث می‌شود که برای فعالیت‌های اقتصادی رشد و توسعه جامعه انگیزه بیشتری ایجاد شود.

ریسک

در ربا ریسک معاملات بر عهده طرف معامله و یا همان قرض گیرنده است. فرد قرض دهنده بدون اینکه هیچ ریسکی را تحمل کند، سود خودش را می‌گیرد. در سود مشروع ریسک معاملات بین طرفین معامله تقسیم می‌شود. سرمایه‌گذار یا  تاجر با تحمل مقدار ریسک در سود و هم در زیان فعالیت‌های اقتصادی با طرف مقابل شریک می‌شود.

ارزش افزوده

ربا به اقتصاد جامعه هیچ ارزش افزوده‌ای اضافه نمی‌کند، فقط باعث می‌شود که ثروت از یک طرف به طرف دیگر منتقل شود. سود مشروع باعث می‌شود که ارزش افزوده در اقتصاد به وجود بیاید.

فعالیت‌های اقتصادی مشروع باعث می‌شود که محصولات و کالاها تولید شود، خدماتی ایجاد شود و شغل به وجود بیاید که در نتیجه باعث رشد اقتصادی می‌شود.

چرا معاملات فارکس ممکن است ربوی تلقی شود؟

فقهای اسلامی که عقیده دارند معاملات فارکس از معاملات ربا بوده و حرام است، برای این عقیده خود چندین دلیل آورده‌اند.

مبادله‌ی نسیه به نقد

بسیاری از مبادلات فارکس به صورت معاملاتی است که معامله‌گر ارزی را به صورت نسیه می‌فروشد و بلافاصله ارزش آن معامله را به صورت نقدی دریافت می‌کند. این موضوع زمانی است که فردی پولی قرض می‌دهد اما در این قرض دادن شرطی قرار می‌دهد و آن دریافت سود است.

عدم تسلیم عین به عین

در معاملات فارکس وقتی ارزی خریداری می‌شود، به صورت فیزیکی آن را تحویل نمی‌گیرید و تنها ارزش آن ارز را مبادله می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود که معامله‌گر دقیقاً نداند که چه چیزی را مبادله می‌کند. احتمال دارد مبادله‌ای که انجام می‌دهند، جز مبادلات ربوی تلقی شود.

عدم وجود معامله‌ی واقعی

برخی از معاملات فارکس ممکن است به صورت صریح انجام بگیرد و این معاملات هیچگونه پشتوانه واقعی نداشته باشند. در واقع مثل زمانی است که معامله‌گر پولی را قرض می‌دهد و می‌خواهد از پول قرض داده شده سود بگیرد. این شرایط مشابه با شرایط معاملات ربوی می‌باشد.

عدم قطعیت در سود

در معاملات فارکس سوددهی معاملات قطعی نیست و احتمال دارد که معامله‌گر دچار ضرر و زیان شود. عدم قطعیت سود معاملات با روحیه معاملات اسلامی که بر پایه اطمینان و عدالت قرار گرفته است، سازگاری ندارد.

طمع و آز

معاملات فارکس اغلب اوقات با انگیزه کسب سود سریع انجام می‌شود که معمولاً این سودها در مقدار زیادی هستند. بنابراین ممکن است باعث طمع و حرص فرد معامله‌گر شوند. دین اسلام همیشه به مسلمانان تاکید دارد که از حرص و طمع دوری کند، بنابراین از این جهت هم معاملات فارکس جایز به شمار نمی‌آید.

استفاده از اهرم مالی

معاملات فارکس معمولاً همراه با اهرم‌های مالی هستند. معامله‌گران با کمک اهرم‌های مالی می‌توانند با مقدار پول کمتر معاملاتی در حجم بزرگتر انجام دهند. این کار باعث می‌شود که ریسک معاملاتی بیشتر شود و در نتیجه معامله‌گران به زیان‌های بسیار زیادی برسند.

برای اینکه دقیقا مطلع شوید حکم شرعی معاملات شما چیست، بهتر است که نظر مرجع تقلید خودتان را جویا شوید.

راهکارهای اجتناب از ربا در معاملات فارکس

برای آنکه از ربا در معاملات فارکس اجتناب شود، راهکارهای مختلفی وجود دارد. در ادامه به چند مورد از این راهکارها می‌خواهیم اشاره کنیم.

استفاده از حساب‌های اسلامی (بدون سواپ)

بسیاری از بروکرهای فارکس برای معامله‌گران حساب اسلامی و یا بدون سواپ ارائه می‌دهند. در این حساب، بهره یا سود شبانه دریافت و یا پرداخت نمی‌شود. حساب‌های اسلامی در واقع بر اساس اصول بانکداری اسلامی طراحی شده‌اند که در آن هیچگونه ربایی وجود ندارد.

در حساب‌های اسلامی، بهره شبانه از محاسبات حذف می‌شود و هیچ بهره‌ای شامل معاملات نخواهد شد.

معاملات نقدی

معاملات نقدی از جمله معاملاتی است که خودتان را به صورت نقدی انجام دهید و از انجام دادن معاملات با تاخیر خودداری کنید. معاملات نقدی به آن دسته از معاملاتی گفته می‌شود که در آن تبادل بین اعضا به صورت فوری انجام می‌شود. معاملات نقدی به صورت فوری انجام می‌شوند و هیچگونه رباعی در این معاملات وجود ندارد.

نکته مهم

معامله‌گران فارکس برای اجرای معاملات خود باید به شرایطی توجه داشته باشند.

نظر فقها متفاوت است

نظر فقهای اسلام در مورد حرام بودن معاملات فارکس بسیار متفاوت است. برخی از فقها با قید یک سری شرایط خاص، معاملات فارکس را جایز می‌دانند.

مسئولیت شخصی

هر فرد مسلمان باید با توجه به علم و فهم خود و با مشورت مراجع تقلید بتواند در مورد حلال یا حرام بودن معاملات فارکس تصمیم قطعی بگیرد.

توصیه می‌شود

• قبل از آنکه وارد بازار فارکس شوید، باید به طور کامل در مورد احکام اسلامی که به معاملات مالی مربوط است، مطالعات کافی انجام دهید.
• با مراجع تقلید خود در حوزه فارکس و معاملات آنها مشورت کنید و از منابعی که در این زمینه منتشر کرده‌اند، بهره‌مند شوید.
• کسانی که به دنبال سرمایه‌گذاری هستند، باید به دنبال گزینه‌های جایگزینی باشند که از نظر شرعی حلال است که معمولاً در حساب‌های اسلامی این موارد آمده است.

نتیجه‌گیری

با توجه به دلایلی که تاکنون ذکر کرده‌ایم، بسیاری از فقهای اسلامی معاملات فارکس را مشابه با معاملات ربوی می‌دانند. این دلیل باعث شده که برخی از فقها معاملات فارکس را حرام اعلام کنند. البته نظر فقها در این مورد بسیار متفاوت است و تصمیم گیری نهایی بر عهده خود فرد مسلمان می‌باشد که بخواهد در این بازار معامله کند یا از آن دوری کند.