چرا معاملات با سودهای غیرشرعی در اسلام ممنوع است؟

معاملاتی که در بازارهای مالی مختلف انجام می‌گیرد، هر کدام دارای یک سری احکامی در اسلام می‌باشند. هر معامله‌ای که انجام می‌گیرد با سود و زیان‌هایی همراه است و این سود و زیان‌ها باید از نظر احکام اسلامی تایید شده باشند.

برخی معاملاتی که سودهای غیر شرعی و یا ربا دارند، در اسلام حرام شمرده می‌شوند. هر معامله‌ای که سود آن ربا داشته باشد، جایز نیست و مسلمانان از انجام آن باید خودداری کنند. ممنوع بودن ربا یکی از مهمترین اصول اقتصادی در اسلام است. برای ممنوعیت آن دلایلی وجود دارد که می‌خواهیم هر کدام از آنها را با همدیگر بررسی کنیم.

ویژگی ربا	توضیحات
تعریف	گرفتن زیاده از اصل مال در معاملات هم‌جنس
حکم	حرام و گناه کبیره
انواع	معاملی (در نقدین، غیرنقدین، پیمانه‌ای) و قرضی
پیامدها	اختلال اقتصادی، تضعیف اخلاق، لعنت الهی
راه‌های جلوگیری	آگاهی‌رسانی، ترویج قرض‌الحسنه، نظارت بر بازار

ربا چیست؟

ربا یعنی پرداخت مبلغی بیشتر از اصل پول در معاملات است. در دین اسلام، ربا حرام است، چون اثرات منفی در جامعه و اقتصاد می گذارد.

توزیع عادلانه ثروت

ربا باعث تمرکز یافتن و جمع شدن ثروت در دست عده‌ای خاص می‌شود، بنابراین پولی که قرار است در جامعه به گردش درآید و به دست همه افراد برسد، دست برخی افراد خاص می‌ماند. این موضوع باعث می‌شود که برخی افراد صاحب مقادیری دارایی بوده و برخی نیازمند پول باشند و شکاف طبقاتی بین آنها را بیشتر می‌کند.

اسلام همیشه تاکید می‌کند که ثروت به طور عادلانه توزیع شده و به فقرا کمک شود. از طرفی ربا سود ناعادلانه‌ای دارد، یعنی فرد برای مدت زمان معین، باید مبلغی بیشتر از مبلغ گرفته شده را بپردازد. این مبلغ در برخی زمان‌ها از عهده پرداخت فرد خارج شده و ممکن است او را به ضررهای زیادی برساند.

محرومیت از برکت مال

روایت اسلامی متعددی همیشه تاکید دارند، هر نوع دارایی که به دست می‌آورید از طریق راه درست باشد تا آن دارایی حلال بوده و برکت داشته باشد. مال حرام هیچگونه برکتی ندارد و ممکن است برای افراد مشکلات و گرفتاری‌هایی ایجاد کند.

زمانی مالی حرام اعلام می‌شود که از شیوه‌های نادرستی به دست آمده باشد و این می‌تواند در زندگی فرد تاثیرات نامطلوبی داشته باشد.

ترویج ظلم و ستم

ربا در واقع نوعی ظلم به افراد نیازمند است، چون آنها را مجبور می‌کند برای رفع نیازهای خود سودهای بیشتری به  صاحبان پول بپردازند. در واقع افراد بنا به دلایلی، نیازمند مقدار پول هستند و وقتی از شخصی پولی را گرفتند، مجبور هستند مقدار تعیین شده و بیشتر از پول واقعی را به صاحب پول برگردانند.

در واقع افرادی که نیازمند پول بودند، جدا از پول باید تلاش و مشقت زیادی را به جان بخرند تا مقدار اضافه‌تری از پول را آماده کرده و به صاحبان پول پرداخت کنند.

تضعیف اقتصاد

ربا همیشه می‌تواند در اقتصاد جامعه تورم و بی‌ثباتی ایجاد کند. این موضوع در دراز مدت به ضرر جامعه تمام می‌شود. ارزش پول آن کشور کم شده و کالاها قیمت‌های بیشتری خواهند داشت و فقر در جامعه را گسترش می‌دهد. در این صورت امکان گردش پول در جامعه کمتر شده و باعث تضعیف اقتصاد می‌شود.

ترویج حرص و آز

افرادی که پول ربا می‌دهند، بدون تلاش و کار به درآمد می‌رسند و این باعث می‌شود که تنبلی در افراد بیشتر شده و حرص و طمع در آنها بالاتر رود. در نتیجه این گونه افراد علاقه کمتری به انجام کارهای خوب و نیک پیدا می‌کنند. این قبیل افراد ویژگی‌های منفی بیشتری را از خود بروز خواهد داد.

انواع ربا و مثال‌هایی از آن

پول‌های ربا در انواع مختلفی هستند و می‌خواهیم برای هر کدام مثال‌هایی ارائه دهیم.

• نوعی ربا است که شما پولی را از فردی قرض می‌گیرید و در هنگام پس دادن مقدار بیشتری از مبلغ تعیین شده و قرض گرفته شده را به صاحب پول پرداخت می کنید.
• ربایی که در معاملات انجام می‌گیرد باعث می‌شود کالایی که می‌خرید، قیمت بالایی داشته باشدو در هنگام تاخیر در پرداخت، مقدار پول دریافت شده بیشتر خواهد بود و اگر به صورت نسیه کالا خریداری شود، آن را با قیمت بیشتر به شما عرضه می‌کنند.
• نوع دیگری از ربا، ربا در مشارکت است. یعنی یک طرف قرارداد نسبت به آن چیزی که در قرارداد مشارکت مشخص شده، سهم بیشتری را دریافت می‌کند.

یکی از دلایلی که باعث شده ربا در دین اسلام حرام باشد، تجمع یافتن پول در دست عده ای خاص است که وارد چرخه اقتصاد نمی شود.

جایگزین‌های اسلامی برای معاملات ربوی

دین اسلام برای معاملات ربا جایگزین‌های بسیار خوبی ارائه داده است. مسلمانان می‌توانند به جای معاملات ربا از این شیوه‌ها استفاده کنند. در ادامه به چند مورد از جایگزین‌های معاملات ربا اشاره کرده‌ایم.

مشارکت در تولید و فروش

در این نوع مشارکت سرمایه‌گذاران تلاش می‌کنند که در زمینه‌ای مثل تولید یا فروش همکاری کنند. در این صورت هرگونه سود و زیانی که حاصل از این مشارکت به دست بیاید، افراد در آن سهیم هستند و به اندازه‌ای که سهم دارند، در سود و زیان هم سهم خواهند داشت.

مضاربه

در این نوع قرارداد یک نفر به عنوان سرمایه‌گذار فعالیت دارد و به عنوان کسی است که با سرمایه خود وارد فعالیت می‌شود. نفر دیگر سعی می‌کند تا کار را پیش برده و وظایفی به عهده دارد. بنابراین مضاربه فعالیتی است که تامین پول را یک نفر به عهده می‌گیرد و کار را نفر دیگر و سودی که به دست می‌آید، بین آنها تقسیم می‌شود.

مزارعه

در این نوع قرارداد، یک نفر زمین در اختیار فردی دیگر می‌گذارد و نفر دیگر روی آن کار و تلاش می‌کند و سودی که از آن به دست می‌آید، بین آنها تقسیم می‌شود.

نتیجه گیری

رعایت کردن حکم ممنوع بودن ربا در جامعه اسلامی اهمیت زیادی دارد، چون به دنبال رعایت این حکم می‌توان یک جامعه عادلانه و پویا تشکیل داد. با رعایت کردن این احکام می‌توان به طور عادلانه ثروت را تقسیم کرد، میزان فقر و بی‌عدالتی را کاهش داد و می‌توان اقتصاد جامعه را تقویت کرده و یک جامعه سالم و پایدار تشکیل داد.

سوالات متداول