تجارت با ارزهای دیجیتال: آیا مطابق قوانین اسلام است؟

با پیشرفت روزافزون فناوری بلاکچین همه روزه شاهد روی کار آمدن ارزهای دیجیتال مختلفی هستیم. به همین خاطر سوالات بسیاری در این خصوص پرسیده می‌شود که عمده‌ترین آن مطابقت معاملات ارز دیجیتال با قوانین و آموزه‌های دین اسلام است.

مهمترین سوال‌ها بیشتر پیرامون حکم شرعی تجارت با ارزهای دیجیتال و سود به دست آمده از این تجارت می‌باشد. در این مقاله می‌خواهیم ابعاد مختلف این موضوع را به طور کامل بررسی کنیم تا بتوانیم از دیدگاه اسلام به درک جامعی در ارتباط با تجارت با ارزهای دیجیتال برسیم.

عامل	تاثیر بر حکم	توضیحات ساده
ماهیت ارز	مستقیم	آیا شبیه پول است یا بیشتر به کالا شبیه است؟
نحوه کسب	مستقیم	آیا از راه حلال کسب شده است؟ (مثلاً خرید با پول حلال)
هدف از معامله	مستقیم	آیا برای کسب سود حرام یا کار خلاف است؟
ثبات قیمت	غیر مستقیم	نوسانات زیاد قیمت ممکن است مشکلاتی ایجاد کند.
مصرف انرژی	غیر مستقیم	اگر در استخراج آن انرژی زیادی مصرف شود، ممکن است از نظر شرعی مورد تردید باشد.
نظارت دولتی	غیر مستقیم	اگر بدون نظارت دولت باشد ممکن است مشکلاتی ایجاد کند.

ارزهای دیجیتال و ماهیت آن‌ها

قبل از آنکه بخواهیم به بحث حکم شرعی ارزهای دیجیتال وارد شویم، می‌خواهیم در خصوص ماهیت ارزهای دیجیتال به یک سری نکات اشاره کنیم. ارزهای دیجیتال یک سری دارایی‌های دیجیتالی هستند که آنها را بر روی فناوری بلاک چین بنا می‌کنند.

این فناوری به عنوان یک دفتر کل است که تراکنش‌ها را به صورت کاملاً شفاف و غیر قابل تغییر می‌تواند ثبت کند.

ارزهای دیجیتال دارای یک سری ویژگی‌های منحصر به فردی مثل تمرکز، قابلیت برنامه نویسی هوشمند و امنیت بالا هستند. همین موضوع باعث شده که در طی سال‌های اخیر، این دارایی‌ها مورد توجه بسیاری از افراد قرار بگیرند.

نظر مراجع تقلید درباره ارزهای دیجیتال و معاملات آنها با هم فرق می‌کند.

جایگاه ارزهای دیجیتال در اقتصاد اسلامی

در اقتصاد اسلامی ارزهای دیجیتال جایگاه پیچیده‌ای دارند و لازم است که از زوایای مختلف این موضوع به طور دقیق مورد بررسی قرار بگیرد. در ادامه می‌خواهیم جنبه‌های کلیدی این موضوع را بیشتر بررسی نماییم.

ابعاد مختلف تجارت با ارزهای دیجیتال از دیدگاه اسلام

برای بررسی حکم شرعی تجارت با ارزهای دیجیتال، باید بتوانیم این موضوع را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار دهیم.

ضرورت و منفعت

اسلام بر ضرورت کسب درآمد حلال برای بهتر شدن وضعیت اقتصادی تاکید دارد. اگر تجارتی که با ارزهای دیجیتال انجام می‌شود، باعث به دست آمدن درآمد حلال شده و وضعیت اقتصادی جامعه را بهتر کند، از این نظر هیچگونه مشکلی وجود نخواهد داشت.

طریقه کسب

نحوه به دست آوردن ارزهای دیجیتال خیلی مهم است. اگر ارزهای دیجیتال از طریق فعالیت‌های حلال مثل خرید و فروش و یا استخراج به دست آمده باشد، در تجارت آن مشکلی وجود ندارد. اما اگر از طریق فعالیت‌های غیرقانونی مثل کلاهبرداری و یا هک ارزهای دیجیتال به دست آمده باشد، حرام است.

موارد استفاده

استفاده از ارزهای دیجیتال باید در چهارچوب قوانین شرعی باشد. اگر می‌خواهید از ارزهای دیجیتال برای خرید و یا فروش کالاها و خدمات حلال استفاده کنید، هیچگونه مشکلی ندارد. اما اگر از ارزهای دیجیتال برای خرید و فروش کالاها و خدمات حرام و یا فعالیت‌های مجرمانه استفاده شود، حرام خواهد شد.

ربا و قمار

از مهمترین مسائلی که در ارتباط با ارزهای دیجیتال مطرح می‌شود، احتمال وجود ربا و قمار در این معاملات است. برخی از قراردادهای هوشمند ارزهای دیجیتال بر بلاک چین مبتنی هستند. این‌ ارزها ممکن است حاوی مفاهیمی باشند که با ربا و قمار در اسلام مناسبت دارد.

نظر مراجع تقلید

در مورد حکم شرعی تجارت با ارزهای دیجیتال مراجع تقلید هر کدام نظرات متفاوتی دارند. برخی از مراجع تقلید می‌گویند که با احتیاط به این موضوع توجه کنید و معتقد هستند تا زمانی که از حلال بودن آن مطمئن نشدید، از اجرای معاملات با آن بپرهیز کنید. برخی دیگر از مراجع با توجه به شرایط و ویژگی‌هایی که هر معامله دارد، سعی می‌کنند نظر کلی در آن اعلام کنند.

عوامل موثر بر حکم شرعی ارزهای دیجیتال

• برخی از ارزهای دیجیتال یک سری ویژگی‌هایی دارند که از نظر شرعی با مشکل مواجه شده‌اند.
• نحوه معاملاتی که در ارزهای دیجیتال انجام می‌گیرد، در تعیین حکم شری آنها تاثیر دارد.
• اگر هدف تریدرها از انجام معاملات ارز دیجیتال کسب شده حرام باشد، این معاملات هم حرام است.

چالش‌ها و ابهامات

یکی از چالش‌های اصلی در ارتباط با ارزهای دیجیتال مربوط به تعریف ماهیت آنها است. در واقع ارزهای دیجیتال به شکل پول در چهارچوب اقتصاد اسلامی هستند. در فقه اسلامی ارزش ذاتی و قابل اتکا دارد، اما از آنجایی که قیمت ارزهای دیجیتال دائماً در حال نوسان است و برای آن پشتوانه مشخصی وجود ندارد، باعث می‌شود که این مسئله کمی پیچیده‌تر باشد.

همانطور که گفتیم ارزهای دیجیتال نوسانات شدیدی دارند و معاملاتی که انجام می‌گیرد، ممکن است مصداق آن را داشته باشد که در معاملات اسلامی آن را ممنوع اعلام می‌کنند.

برخی از معاملاتی که در ارزهای دیجیتال انجام می‌گیرند، ممکن است شبیه به ربا باشد، به ویژه معاملات اهرمی، وجود نوسانات شدید و در عین حال غیر قابل پیش بینی در قیمت ارزهای دیجیتال باعث شده که برخی معاملات آنها را شبیه به قمار بدانند.

فرصت‌ها و پتانسیل‌ها

ارزهای دیجیتال می‌توانند فرصتی فراهم بیاورند تا در زمینه معاملات بین‌الملل فعالیت نمایید. فناوری بلاکچین باعث شده که ابزارهای مالی اسلامی نیز توسعه پیدا کنند و در تامین مالی اسلامی نقش بسیار مهمی داشته باشند.

فناوری بلاک چین باعث شده که در معاملات مالی شفافیت بیشتر شده و مانع از فساد مالی و پولشویی می‌شود. ارزهای دیجیتال می‌توانند باعث دسترسی افراد محروم و کم درآمد جوامع، به خدمات مالی شوند.

حکم شرعی استخراج ارزهای دیجیتال (ماینینگ)

در مورد استخراج ارزهای دیجیتال و یا همان ماینینگ احکام شرعی وجود دارد. این احکام مثل جنبه‌های معاملات ارزهای دیجیتال دیگر پیچیده است که در زمینه آن اختلاف نظر زیادی وجود دارد. بسیاری از فقها و علمای اسلامی در این زمینه نظرات متفاوتی ارائه داده‌اند.

نتیجه‌گیری

معاملات با ارزهای دیجیتال یک موضوع جدید است و هنوز در مورد حکم شرعی آن نظر قطعی و یکسانی وجود ندارد. از آنجایی که تجارت ارزهای دیجیتال پیچیدگی‌های خاصی دارد، توصیه می‌شود قبل از آنکه وارد این بازار شوید، به طور کامل در مورد آن مطالعه کرده و با مراجع تقلید خود در این زمینه مشورت کنید.

سوالات متداول